07-02-2007
door Aishlinn Bruinja“Ik vind het maar raar! Een plant hoort in de natuur, niet in een of andere kast waar het met draden aan een computer is gekoppeld!”, roept het meisje, klein van stuk, met zwart omrande ogen en Allstar gympen in dezelfde kleur. Samen met vijf van haar klasgenoten kijkt ze naar het werk Life Support systems van de Zweedse kunstenaar Mateusz Herczka. Hij heeft een installatie gemaakt waarin een orchidee in een zelfgebouwde kast is geplaatst waar het wordt voorzien van water, warmte, licht en voedsel. Aan de orchidee zijn draden bevestigd die naar een computerscherm lopen. Daarop is de activiteit van de plant zichtbaar gemaakt in een schema van voortdurend bewegende lijnen en kleuren. Bovendien heeft de kunstenaar de computer geluiden aan die activiteiten laten koppelen die een speaker achter ons uitzendt.
“Maar waarom dan? De plant heeft hier toch alles om een goed leven te leiden? Misschien heeft hij het zelfs beter dan dat! Hier wordt hij bijvoorbeeld niet gedwongen om in een andere richting te groeien, alleen omdat een collega-plant hem met zijn bladerendek het licht ontneemt. En er zijn ook geen insecten om zijn bladeren aan te vreten! Is een natuurlijke leefomgeving per definitie beter voor een plant dan een kunstmatige?” Op een licht provocerende manier probeert de rondleidster bij de aanwezige leerlingen een discussie te ontlokken over de grenzen van de technologie.
In aansluiting op de tentoonstelling
Natural Habitat in Montevideo (4-11-2006 t/m 22-12-2006)heeft de educatieve dienst i.s.m. stichting Vizier voor middelbare scholieren een programma samengesteld waarin de complexe relatie van natuur en wetenschap centraal staat. Een rondleiding langs de tentoongestelde werken is daar één onderdeel van.
Na een korte introductie op de tentoonstelling
Natural Habitat en het instituut voor de mediakunst zelf, zet bioloog Laurens de leerlingen na binnenkomst al snel aan het werk. In een kleine workshop van ongeveer 15 minuten gaan de leerlingen hun eigen DNA isoleren om die aan het einde van het programma weer op te kunnen halen in een kettinkje. De methode is simpel; neem een slok water in je mond en kauw dan voorzichtig 30 seconden op je wang om het wangslijmvlies (waarin zich veel DNA bevindt, zo leren we tijdens de workshop) los te krijgen. Op wat gegiechel na is het een halve minuut lang opmerkelijk stil in de zaal. Dan wordt het verkregen goedje teruggespuugd en in een reageerbuis weer ingeleverd bij Laurens. Terwijl híj daarmee aan de slag gaat, wordt de klas in tweeën opgedeeld. De ene helft gaat een rondleiding langs de tentoonstelling volgen en de andere helft gaat aan de slag bij de workshop; Herbarium.
"Herbarium" is het woord voor een verzameling gedroogde planten. De leerlingen hebben zich verzameld rondom een tafel, waar iedereen plaatst neemt achter een computer. Marloes, de workshopleidster legt uit dat ze vandaag met zijn allen een digitaal herbarium gaan aanmaken. Niet van gedroogde planten, maar met behulp van een speciaal computerprogramma gaan ze ieder hun eigen plant creëren! Aan de hand van een PowerPoint presentatie worden de leerlingen eerst bekend gemaakt met de begrippen kunstmatig leven en kunstmatige intelligentie. Twee sprekende voorbeelden van het werk van de kunstenaar Karl Sims verduidelijken het een en ander.
“Wetenschappers onderzoeken voortdurend welke regels in de natuur gelden. Neem bijvoorbeeld de vogels die in een v-vorm vliegen. Wetenschappers hebben ontdekt dat ze dat doen omdat het hen aërodynamisch gezien het meeste voordeel oplevert. Door allemaal in een bepaalde hoek ten opzichte van elkaar te vliegen, vangen ze minder wind en houden ze het vliegen langer vol”, legt Marloes uit.
“Karl Sims heeft allerlei van dit soort ‘regels’ ingevoerd op de computer en bijvoorbeeld losgelaten op kleine ‘wezentjes’ opgebouwd uit kubussen en rechthoeken”. Het resulteert in twee filmpjes die doen denken aan een animatie, maar dat niet zijn, omdat de computer de regels heeft losgelaten op de figuren en de kunstenaar zelf van tevoren ook niet wist waarin dit zou resulteren. Het had zelfs als gevolg dat de wezens uit zich zelf gingen evolueren! Hetzelfde principe gaan de leerlingen toepassen bij het maken van hun eigen plant. De resultaten verschillen heel erg, maar de meeste leerlingen vinden hun plant wel ‘heel cool’! Maar, zijn de planten die jullie nu gecreëerd hebben minder levend dan de planten die bijvoorbeeld in het bos groeien?, vraagt Marloes,
“Wat als de computer nou straks slimmer wordt dan ons? En wat als robots nu een wezenlijk onderdeel van ons leven gaan uitmaken?” Dat dit niet alleen maar toekomstmuziek is, illustreert ze met het voorbeeld dat de grens tussen Noord-Korea en Zuidkorea al door echte robots wordt bewaakt!
Met veel stof om over na te denken wisselen de twee groepen en gaan we van de workshop herbarium een rondleiding langs de tentoonstelling volgen en andersom. Rondleidster Ilse loopt enthousiast met de leerlingen langs de uiteenlopende werken van de tentoonstelling. Zo praten ze naar aanleiding van het werk van Merlijn Bolink over de genetische manipulatie van voedsel. En proberen ze te raden waar het werk van Erwin Driessen en Maria Verstappen over gaat. De meeste werken worden gekenmerkt door een hoog interactief karakter. Zo worden de leerlingen door de daar aanwezige Russische kunstenaar Dmitry Gefland een totaal verduisterde kamer ingelokt om iets te aanschouwen wat (nu nog) maar op een paar plaatsen ter wereld te zien is! Ook kunnen ze op een groot projectiescherm hun eigen ‘wezentje’ creëren dat ze zelf in leven moeten zien te houden.
'Cool man, hoe duur is dit spel, dan ga ik het thuis kopen?!”, roept een van de leerlingen. Maar hoewel het hele programma een vrij speelse opzet heeft, waarin veel kan en mag, wordt ook niet voorbij gegaan aan de essentie van de tentoonstelling Natural Habitat. Waar het kan wordt er door de begeleiders met de leerlingen gesproken over ethische kwesties als wat de grenzen van de technologie zijn, het klonen van mensen, het ingrijpen in de natuur, het manipuleren van dieren etc. Uiteenlopende onderwerpen die allemaal terug te voeren zijn op de complexe relatie van natuur, cultuur en (de voortschrijdende) technologie. Vrij lastige onderwerpen ook, maar vandaag is op een toegankelijke manier een aanzet gemaakt om de leerlingen daarover te laten nadenken.
Als iedereen zich aan het einde van ochtend weer verzamelt, worden de DNA kettinkjes uitgedeeld. Ik heb er alleen een bij zitten die geen DNA heeft, die heeft óf niet goed naar mijn instructies geluisterd óf is een alien! Hilariteit alom wanneer dit het kettinkje van hun leraar blijkt te zijn…
Links:Genes in a bottle:
www.praktijk.nuMetabiosis:
http://metabiosis.goto10.org/In de tentoonstelling
Natural Habitat spelen kunstenaars met de grenzen tussen natuur, cultuur en technologie. Natural Habitat laat een positief beeld zien van een nieuwe natuur. Met Boredom Research, Christa Sommerer & Laurent Mignonneau, Erwin Driessens & Maria Verstappen, Evelina Domnitch & Dmitry Gelfand, Koert van Mensvoort & Mieke Gerritzen, Marloes de Valk & Aymeric Mansoux, Mateusz Herczka, Merijn Bolink, Simon Heijdens en Steina.
