Say Hello to Peace and Tranquility

[beginPage: Over de Tentoonstelling]

Van 23-03-2002 t/m 27-04-2002


Andreas Gedin (S), Gary Hill (USA), Teresa Hubbard / Alexander Birchler (USA), Dagmar Keller / Martin Wittwer (D), Franciska Lambrechts (B), Mike Marshall (GB)

Say Hello to Peace and Tranquility toont video-installaties die de structuur van taal en de ge(re)construeerde ruimte als onderwerp hebben. Ze onderzoeken de werking van fysieke en psychische mechanismen die in het gebruik van taal en architectuur worden weergegeven. De focus van de tentoonstelling is de betekenis van ruimte en taal in onze private, intieme wereld als vermeende garanties rust, orde en harmonie. De titel van de tentoonstelling is ontleend aan het werk van Dagmar Keller en Martin Wittwer.

Video-installatie van Dagmar Keller en Martin Wittwer

Taal en architectuur zijn fundamenteel voor de constructies van het Westerse wereldbeeld. We kennen ermee posities toe aan het binnen en het buiten, het subject en het object, het hier en het daar. Toch zijn deze altijd tijdelijke constructies die elk moment kunnen instorten en continu veranderen. Zowel taal als ruimte zijn daarmee reflecties van (veranderende) verhoudingen tussen macht en onmacht.

Mede door de zich steeds verder ontwikkelende digitale beeldtechnieken, waarmee je vrij door hyperreële architectonisch gesimuleerde steden kan bewegen, wordt de wereld steeds vaker afgebeeld en ervaren als een virtuele modelbouwdoos. Recreatie oorden en winkelcentra lijken qua ontwerp voort te zijn gekomen uit het opgelegde design van deze artificiële maquettes. Het 'echte' leven speelt zich af voor de decors die zijn overgenomen uit de prime-time soaps, waar de bordkartonnen façades en interieurs tot wasdom komen in de 'gated communities', de omheinde domeinen van het privé-geluk. Wie kijkt er dan nog vreemd op van een spot die zomaar uit de lucht komt vallen?

In de video-installatie van het kunstenaarsduo Dagmar Keller en Martin Wittwer worden de cliché's onderzocht van de romantiek van nette mensen in keurige buitenwijken. In Say Hello to Peace and Tranquility beweegt de camera zich zonder vooropgezet plan door een decor van volkomen verlaten buurten. Beelden die ontleend lijken aan de vertrouwde wereld van de modelspoorwegbouw worden afgewisseld met opnamen van echte huizen. Het valt echter niet mee om te differentiëren tussen de wereld van de modelbouw en de realiteit, en de vraag rijst welke van de twee in feite een saai en leeg rolmodel vertegenwoordigt.

In de video-installatie Full House van Teresa Hubbard en Alexander Birchler wordt 'thuis' de plek waar zich een stereotiep maar fragmentarisch verhaal afspeelt van verlangen, uitstel van verlangen en frustratie, die vervolgens weer verlangen wordt. De vier muren waartussen de mens leeft vormen een denkbeeldige, afscherming van het individu. Vanuit een oogpunt van sociale interactie zorgen ze echter voortdurend voor een drukkend gevoel van isolement.

In Mike Marshall's video-installatie Someone, Somewhere is doing this belandt de toeschouwer door het zien van het hyperesthetische, bijna hypnotische schouwspel van een zonsondergang in een psychologisch en emotioneel dubbelzinnige situatie.

Franciska Lambrechts

De video-installaties van Gary Hill, Andreas Gedin en Franciska Lambrechts hebben de structuur van de taal tot onderwerp.

Franciska Lambrechts onderzoekt bijvoorbeeld met door middel van complexe, dooreengevlochten dialogen de verschillende sociale en psychologische relatiepatronen binnen het systeem van het gezin. Veiligheid en isolement, verlangen en frustratie, insluiting en uitsluiting, geweld en verzet voltrekken zich niet binnen de veilige en vertrouwde vier muren, maar blijkbaar in de taal zelf.

Waar in de video's van Franciska Lambrechts vrouw en man, moeder en dochter, maar ook moeder en zoon worstelen met datgene wat hen van elkaar onderscheidt, toont Andreas Gedin ons in zijn videowerk Gemini de welhaast complete opheffing van alle verschillen: Twee identieke mensen vertellen samen een verhaal, waarbij de een steeds de uitspraken van de ander aanvult. De taal lijkt bijna naadloos van de een op de ander en vice versa over te gaan. Hier maken de sprekers niet gebruik van de taal, maar lijkt de taal de sprekers in haar ban te hebben.

Gary Hill laat in zijn video Why Do Things Get In A Muddle? (Come On Petunia) de protagonisten achterstevoren spreken. Aangezien de video zelf ook achterstevoren wordt afgespeeld, wordt de structuur van de taal in zekere zin hersteld. In hun vooruit en achteruit spreken worstelen vader en dochter met de structuur van orde en wanorde.

Van 25 april t/m 2 juni is de tentoonstelling te zien in het Nikolaj Contemporary Art Center in Kopenhagen, Denemarken. http://www.nikolaj-ccac.dk

Met dank aan:
het Goethe Instituut, Amsterdam
http://www.goethe.de/be/ams/nlindex.htm

 Say Hello Interview met hARTware
door Jaap Vinken / Martine van Kampen read more »

Website Say Hello to Peace and Tranquility

[endPage]


[beginPage: De kunstenaars / Werken]
Andreas Gedin, Gemin, 2000
Videoprojectie, 9'04, loop

In Andreas Gedins videoprojectie 'Gemini' vertellen twee geheel identieke personen gezamenlijk één en hetzelfde verhaal. Ze onderbreken elkaar voortdurend, en steeds maakt de een de zin van de ander af. Ze zijn perfect op elkaar ingespeeld, want afgezien van een paar kleine fonetische vervormingen wordt de voortgang van het verhaal nauwelijks verstoord. De toeschouwer daarentegen laat in verwarring zijn blik heen en weer gaan. Net als in het sprookje van de haas en de schildpad blijft hij voortdurend achter. Als hij zijn blik richt naar de persoon die spreekt, heeft de ander het verhaal al overgenomen. Met deze truc weet dit identieke duo te bewerkstelligen dat de toeschouwer het gevoel van eenheid tussen zien en horen kwijtraakt. De schildpad was immers sneller dan de haas, omdat hij de haas voor de gek hield met zijn dubbelganger.


Het verhaal dat de beide figuren vertellen, is gebaseerd op dat van Michel Tourniers roman 'Gemini'. Het is het verhaal van de tweelingbroers Jean and Paul, die zo op elkaar leken dat zelfs hun ouders hen niet uit elkaar konden houden en die zich uiteindelijk tot één persoon verenigden: Jean-Paul.
Zoals we van Lacan weten, is taalverwerving direct gekoppeld aan vorming van de identiteit, terwijl identiteit gekoppeld is aan de erkenning en de aanvaarding van het verschil. Wie weigert het verschil te erkennen, zal door de taal geloochend worden.
In Gedins video, waarin het begrip tweeling zich manifesteert onder de condities van de digitale media, zijn de identieke 'broers' één in hun spreken, dat wil zeggen hun non-identieit of non-differentiatie wordt verdubbeld. De sprekers lijken individueel te verschijnen, maar zijn eigenlijk 'dividueel'.



Gary Hill, Why Do Things Get In A Muddle? (Come On Petunia), 1984
Video, kleur, geluid (Engels), 32'00

Gregory Bateson benaderde in 1948 de problemen van taal, betekenis, orde en wanorde in zijn boek Metalogues door een fictieve dialoog tussen een vader en zijn dochter op te stellen. 'Why Do Things Get In A Muddle?' (Waarom loopt alles verkeerd?) is kennelijk de naïeve maar allesoverheersende vraag van de dochter. Gary Hill refereert in zijn gelijknamige video uit 1984 (48/84!) aan deze vraag en stelt hem in de dialoog tussen een vader en een dochter steeds weer aan de orde. Het is geen toeval dat de dochter de kijker doet denken aan Alice in Wonderland.


In 'Why Do Things Get In A Muddle? (Come On Petunia)' lijkt de verwarring alleen maar groter te worden. De acteurs bewegen zich achteruit, en wat belangrijker is, ze praten ook achterstevoren. Maar ook de video-opname zelf wordt achterstevoren afgedraaid, zodat alles eigenlijk weer zou moeten zijn zoals het hoort. De kijker moet echter grote moeite doen om de dialoog te volgen, want bij het omkeren van het gesproken woord wordt de fonetische structuur verstoord. Daarbij komt nog dat een pijp - behalve in films - niet echt achteruit gerookt kan worden. Dit is net zo irritant als de houten pijl die de vader in de hand vliegt. Toch zijn het deze irritaties die de kijker in staat stellen te beseffen wat er 'verkeerd' is gegaan in de video...

In 'Why Do Things Get In A Muddle? (Come On Petunia)' wordt op filosofische wijze en aan de hand van de media video, film en gesproken woord nagegaan wat de mogelijkheden, beperkingen en effecten van orde en wanorde zijn. Er zijn veel manieren om wanorde in het leven te roepen, zo redeneert de vader, maar orde bestaat slechts binnen zeer beperkte voorwaarden. Zo is er maar één zin 'Come on Petunia.' Alice zegt dan echter: 'Maar papa, met dezelfde letters kun je 'Once upon a time' vormen.



Teresa Hubbard / Alexander Birchler, Full House, 2001
Videoprojectie, 7' 26, loop

In Full House beweegt een camera langzaam heen en weer door de achtertuin bij een huis. Het is een zomeravond, en we zien een jonge vrouw in het huis en buiten door haar tuin lopen, waar ze voorbereidingen treft voor een barbeque. Langzaam onthult de camera, als een voortdurend rondspiedend en slechts zelden knipperend oog, de bijzonderheden van de omgeving waarin de vrouw verkeert. We zien op de achtergrond een met gekleurde lampjes versierde schuur, voor de garage van de vrouw zijn twee jongemannen aan het basketballen, en we horen krekels en de geluiden van het verkeer in de buurt. Op de voorgrond zien we een brievenbus met daarop haar achternaam, Dalloway, en op het tuinhek een bord van een makelaar, 'Discovery Investments'.


Uit de details van Clarissa Dalloway's huis en haar achtertuin krijgen we de indruk dat ze in een wat oudere middenklassebuurt in een Amerikaanse stedelijke omgeving woont. Het verhaal ontwikkelt zich met iedere camerabeweging: er komen gasten, onder wie de twee mannen die we eerder hebben zien basketballen. Ze praten, drinken bier en eten. Het is een rustig partijtje, om niet te zeggen bezadigd. Gezien de informatie dat het huis te koop staat, lijken de beelden te suggereren dat de gastvrouw gaat verhuizen en dat het hier om een afscheidsfeestje gaat. Clarissa Dalloway lijkt tussen haar gasten weemoedig en verstrooid rond te lopen, en op een gegeven moment laat ze de anderen achter zich en loopt naar de rand van de tuin, waar ze over de schutting kijkt. Op dit moment zien we de hele scène in de achtertuin naadloos overgeplaatst worden naar een barok negentiende-eeuws theater. Clarissa Dalloway is de enige die in deze lege ruimte uit de negentiende eeuw kijkt, die nu eens niet en dan weer wel synchroon is met de tegenwoordige vorm van haar omgeving - haar achtertuin. Als ze ten slotte terugkeert naar de buren die bij haar te gast zijn, worden we gewaar dat de bewegingen van de camera deel uitmaken van een meeromvattende choreografie en blijkt de hele omgeving voortdurend om haar heen te cirkelen. Ze loopt met haar gasten naar de rand van de rondcirkelende achtertuin om definitief afscheid van hen te nemen. Vervolgens zien we haar in haar eentje de rommel van het partijtje opruimen. Ze kijkt naar de ronddraaiende omgeving, naar de veranderende omstandigheden van haar positie in heden en verleden, haar openbare en haar privé-leven. We zien Clarissa Dalloway in een reflectie op zichzelf even glimlachen, waarna het verhaal opnieuw begint.



Dagmar Keller & Martin Wittwer, Say Hello to Peace and Tranquility, 2001
Video-installatie, kleur, geluid: Michaela Grobelny, loop

In hun video-installatie 'Say Hello to Peace and Tranquility' tonen Dagmar Keller en Martin Wittwer ons de belichaming van wat de Duitser 'Gemütlichkeit' noemt, een keurig rijtje huizen omgeven door groene gazons met bomen. De kijkers zien, alsof het beeld gefilterd is door een softfocuslens, in een breed panorama van links naar rechts een ogenschijnlijk eindeloze opeenvolging van brede trottoirs, keurige voortuinen en nette gevels met puntdaken voorbijkomen.


Er is geen mens in de buurt te zien. Een schoothondje dat plotseling in beeld komt lijkt een speelgoedbeest, en een fontein lijkt bevroren te zijn. De bij de beelden horende suggestieve, gesteriliseerd lijkende omgevingsgeluiden, de synthetische bassen en de liftmuziek, versterken het kunstmatige van de omgeving, die afwisselend doet denken aan een modelspoorwegbaan, een openluchtmuseum, een begraafplaats en een reclamefolder. Tegelijkertijd staat het geluid in directe tegenstelling tot de troosteloze omgeving. Het verleent de beelden een onontkoombaar en tegelijkertijd uiterst verdacht soort gezelligheid.



Franciska Lambrechts, dialogues, 1996 - 2001
Video-installatie, kleur, geluid, 8'56, loop

De op film gedraaide video- installatie 'Dialogues' van Franciska Lambrechts bestaat uit twee dubbele projecties die tegelijkertijd worden afgedraaid en die allebei een dialoog tussen twee leden van een gezin tonen. De gezichten van de sprekers zijn bijna voortdurend in close-up te zien. De gesprekken gaan over de stervende vader/echtgenoot en worden afgewisseld met herinneringen aan het dagelijkse gezinsleven.


De verschillende sociale en psychologische relatiepatronen binnen het systeem van het gezin worden op subtiele, bijna claustrofobische wijze zichtbaar gemaakt. De complex dooreengeweven dialogen worden steeds onderbroken. De deelnemers aan de dialoog staan niet door middel van blikken en gebaren met elkaar in contact. Wat we zien zijn eerder portretten van in zichzelf gekeerde mensen dan intermenselijke dialogen. Beeld en geluid, ofwel de sprekende mensen en hun stemmen, lopen vaak asynchroon en lijken op een vreemde manier los te staan van elkaar. De dialogen zijn gebaseerd op de roman 'La Noia' van de Italiaanse schrijver Alberto Moravia.



Mike Marshall, Someone, Somewhere is doing this, 1998
Video-installatie, 5'08, loop


Mike Marshalls videoprojectie toont het hyperesthetische, bijna hypnotische schouwspel van een zonsondergang, zacht weerspiegeld in een rimpelend wateroppervlak. De uiterst verleidelijke beelden van een bijna gewelddadig soort schoonheid worden begeleid door een zacht maar onharmonieus gebrom dat uit de verte lijkt te komen. De kijker wordt in een psychologisch en emotioneel dubbelzinnige toestand gebracht…

[endPage]